أبواب القاهره -Gates of Cairo- ، لما القاهره اتبنت سنة 969 كان ليها كذا باب فى أسوارها ، فى السور الشمالى كان فيه باب النصر و باب الفتوح ، و فى السور الشرقى باب البرقيه و باب القراطين ، و فى السور الجنوبى باب زويله و باب الفرج ، و فى السور الغربى باب سعاده و باب القنطره.
أبواب القاهره :
- باب النصر :ده الباب اللى كانت بتدخل منه جيوش مصر اللى راجعه بالنصر. عدى فيه سلاطين مصر العظام زى الظاهر بيبرس و قلاوون و الأشرف خليل و الناصر محمد بن قلاوون بأسرى اعداء مصر. بناه جوهر الصقلى لما بنا سور القاهره و نقله بدر الجمالى مع باب الفتوح من اماكنهم الاصليه جنب زاوية القاضى لأماكنهم الحاليه. بيعتبر الباب ده من أهم الاثار الحربيه اللى بقيت فى مصر من العصور الوسطانيه . بين البدنتين فيه باب ضخم عالى فوقه فتحه حواليها افريز بيحيط بالبدنتين و عليه كتابات بتذكر اسم اللى بناه و تاريخ البنا. فوق الافريز فيه مزاغل و سلم حجرى بيوصل لسطح الباب بتصميم بيعتبر الاول من نوعه فى تاريخ عمارة العصور الوسطانيه ، و بيوصل لأبراج و أوض فيها اهم مجموعة عقود حجريه. على باب النصر منقوش نص طويل فيها اسامى الخليفه المستنصر و امير الجيوش ابو النجم بدر.
- باب الفتوح : فى شارع باب الفتوح ، لما بناه جوهر الصقلى فى القاهره كان جنب ناصية حارة بين السيارج ، لكن لما جدد بدر الجمالى سور القاهره سنة 1087 بنى باب النصر و باب الفتوح فى اماكنهم الحاليه ، و ربطهم ببعض بسور بيوصلهم لبعض بسراديب. باب الفتوح بيتكون من برجين مدورين بيتوسطهم المدخل ، و على جناب البرجين فيه طاقتين واسعين.
- باب زويله : فى جهة سور القاهره القبلى. كان بيتكون من بابين جنب بعض، واحد جنب زاوية سام بن نوح اللى جنب سبيل العقادين و كان معروف بباب القوس و التانى جنبه. باب زويله بشكله الحالى بناه بدر الجمالى سنة 1092 قدام باب زويله القديم اللى بناه جوهر الصقلى. باب زويله اكبر ابواب القاهره و موجود على راس شارع العز من الناحيه القبليه و فوقيه المآذنتين بتوع جامع الملك المؤيد و فيه ناس بتسميه باب المؤيد او باب المتولى. باب زويله شاف احداث تاريخيه مهمه ، لما هولاكو بعت رسله بتهديد لمصر اعدمهم السلطان قطز و اتعلقت روسهم على باب زويله .
- باب البرقيه :فى السور الشرقى. بناه جوهر الصقلى سنة 970 ، و اتعرف زمان باسم باب الغريب لانه كان شرق جامع الغريب. اتجدد كذا مره و كن اخر مره على ايد الامير عبد الرحمن كتخدا. اتهدم سنة 1936 لما اتبنت الجامعه الازهريه.
- باب سعاده : فى السور الغربى المحازى للخليج المصرى ( الكبير ). بناه جوهر القائد سنة 969. اسم الباب ده بيتنسب لـ سعاده بن حيان غلام المعز لدين الله.
- باب الفرج : كان فى سور القاهره الجنوبى. مش موجود دلوقتى. كان جنب ضريح الست سعاده فى الزاويه الجنوبيه الغربيه لمديرية امن القاهره فى ميدان احمد ماهر.
- باب القنطره : اسمه منسوب للقنطره اللى بناها جوهر الصقلى على الخليج . كانت الناس بتعدى منه من باب مرجوش لباب الشعريه. اتهدم فى عصر الدوله المملوكيه سنة 1270.
- باب الخوخه : بناه جوهر الصقلى فى سور القاهره الغربى فى اتجاه جامع القاضى يحيى زين العابدين. اتعرف كمان باسم خوخة ميمون.
- باب السلسله : فى قلعة الجبل ، كان معروف كمان بباب الاسطبل ، و معروف دلوقتى باسم " باب العزب " ، بيطل على ميدان صلاح الدين. جدده الامير رضوان كتخدا الحلفى سنة 1747.
- باب الشعريه : اتعرف كمان بباب العدوى . كان سور القاهره الشمالى بناه صلاح الين الايوبى غرب الخليج المصرى بين الخليج و باب البحر و كان فى ميدان العدوى على ناصية شارع سوق الجرايه و كان بيفتح على ميدان العدور و شارع الزعفرانى و شارع العدوى و سكة الفجاله. اتزال باب الشعريه سنة 1884 بسبب خلل فيه.
- الباب الاحمر : اتعمل فى عصر الأيوبيه فى ناحية قلعة الجبل الجنوبيه و بيشرف على باب المقطم. اسمه دلوقتى برج المقطم
- الباب الجديد : بناه صلاح الدين الايوبى فى سور القاهره الشرقى اللى بيطل ع الصحرا على بعد 145 متر جنوب برج الظفر. اطلاله لسه موجوده فى السور الشرقى بين باب البرقيه و الباب المحروق.
- باب القله : كان فى سور جوانى فى الجزء الشمالى الشرقى لقلعة الجبل. السور اللى فى نص الباب ده كان بيفصل بين الساحه اللى كانت ورا باب القلعه العمومى و البيوت السلطانيه. فى الساحه دى كان بيقعد الامرا لغاية ما يتسمح لهم يدخلوا. اتعرف باسم باب القله نسبه لبرج عالى بناه الظاهر بيبرس فى القلعه و هده السلطان قلاوون وبنى مكانه قبه. السور اللى كان فيه الباب ماعدش موجود.
- باب البحر : من الابواب البرانيه فى اخر سور القاهره الشمالى من الناحيه الغربيه. بناه صلاح الدين الأيوبلى سنة 1174. اتعرق كمان باسم باب القشى و باب المقسى لانه كان فى قرية المقسى ( المقسم) و بعد كده اتعرف بـ باب الحديد و ميدان رمسيس. زمان كانت ماية النيل بتمر جنب الميدان ده لغاية ما مجرى النيل اتغير لغرب بولاق.
- باب العزب : شوف باب السلسله.
- الباب المدرج : اقدم ابواب قلعة الجبل. بناه صلاح الدين الايوبى سنة 1183. لسه موجود على شمال الداخل فى القلعه. منقوش عليه اسم صلاح الدين.
- باب الوزير : بناه صلاح الدين الايوبى فى سور القاهره الشرقى بين الباب المحروق و قلعة الجبل. اسمه بيتنسب للوزير نجم الدين محمود وزير السلطان سيف الدين ابو بكر ابن الناصر محمد بن قلاوون ، زى ما بيتنسب ليه شارع باب الوزير و قرافة باب الوزير.
- باب السر : كان مخصص لدخول و خروج اكابر الامرا و خاصة الدوله زى الوزير و كاتب السر. معروف دلوقتى باسم الباب الوسطانى. بيفصل بين دهليز باب القلعه العمومى البحرى و الحوش اللى فيه جامع الناصر محمد بن قلاوون و جامع محمد على باشا.
- باب الدهيشه : من ابواب قلعة الجبل و اتسمى كده نسبه لقاعة الدهيشه اللى كانت فى القلعه و اللى بناها السلطان الصالح عماد الدين اسماعيل سنة 1344 و اتسمت " الدهيشه " اكمن اللى بيشوفوها كانو بيندهشو منها بسبب فخامتها و زخارفها الروعه.
ابواب القاهرة القديمة من أبرز معالم المدينة
| الاسم | الدولة/العصر | المؤسس | التاريخ | صورة | ملاحظات |
|---|---|---|---|---|---|
| باب الفتوح | جوهر الصقلى |  |
|||
| باب زويله
باب المتولى |
جوهر الصقلى |  |
|||
| باب النصر | جوهر الصقلى |  |
كانت تدخل منه الجيوش المصرية عند عودتها منتصرة | ||
| باب البرقيه
باب الغريب |
جوهر الصقلى | 970 م | فى السور الشرقى وسمى باب الغريب لكونه شرق جامع الغريب. تجدد كذا مره آخرها فى عهد عبد الرحمن كتخدا. هدم سنة 1936م عند بناء جامعة الأزهر. | ||
| باب سعاده | جوهر الصقلى | 969 م | فى السور الغربى المحازى (الكبير). سمى كذلك نسبة لسعادة بن حيان غلام المعز لدين الله. | ||
| باب الفرج | كان فى السور الجنوبى و اندثر، كان بجانب ضريح السيدة سعادة فى الزاوية الجنوبية الغربية لمديرية أمن القاهرة فى ميدان احمد ماهر. | ||||
| باب القنطره | نسبة لقنطرة بناها جوهر الصقلى على الخليج. كانت الناس تمر به من باب مرجوش لباب الشعريه. تهدم فى عصر الدوله المملوكيه سنة 1270م. | ||||
| باب الخوخه | بناه جوهر الصقلى فى السور الغربى فى اتجاه جامع القاضى يحيى زين العابدين. | ||||
| باب السلسله | فى قلعة الجبل، يطل على ميدان صلاح الدين. جدده الأمير رضوان كتخدا الحلفى سنة 1747م. | ||||
| باب الشعريه باب العدوى | كان السور الشمالى بناه صلاح الدين الايوبى غرب الخليج المصرى بين الخليج و باب البحر و كان فى ميدان العدوى على ناصية شارع سوق الجراية و كان يطل على ميدان العدور و شارع الزعفرانى و شارع العدوى و سكة الفجاله. أزيل سنة 1884م بسبب خلل فيه. | ||||
| باب مرجوش | |||||
| الباب الاحمر | شيد فى عصر الدولة الأيوبية فى ناحية قلعة الجبل الجنوبية ويشرف على باب المقطم. | ||||
| الباب الجديد | بناه صلاح الدين الأيوبى فى السور الشرقى اللى يطل على الصحراء على بعد 145م متر جنوب برج الظفر. أطلاله لا زالت موجودة فى السور الشرقى بين باب البرقية و الباب المحروق. | ||||
| باب القلعه | كان فى سور جوانى فى الجزء الشمالى الشرقى لقلعة الجبل. السور اللى فى نصف ده الباب كان يفصل بين الساحة اللى كانت بعد باب القلعة العمومى والبيوت السلطانية. فى تلك الساحة كان يقعد الأمراء لحد يسمح لهم بالدخول. عرف باسم باب القعلة نسبه لبرج عال بناه الظاهر بيبرس فى القلعة وهدمه السلطان قلاوون وبنى مكانه قبة. السور اللى كان فيه الباب لم يعد موجودا. | ||||
| باب البحر | من الأبواب البرانية فى آخر السور الشمالى من الناحية الغربية. بناه صلاح الدين الأيوبى سنة 1174م. عرف كمان باسم باب القشى و باب المقسى لانه كان فى قرية المقسى (المقسم) و بعدها عرف بباب الحديد و ميدان رمسيس. كانت ميه النيل تمر جنب ده الميدان لحد تغير مجرى النيل الى غرب بولاق. | ||||
| الباب المدرج | أقدم أبواب قلعة الجبل. بناه صلاح الدين الايوبى سنة 1183م. لا زال موجودا على شمال الداخل فى القلعة. منقوش عليه اسم صلاح الدين. | ||||
| باب الوزير | صلاح الدين الايوبى | بناه صلاح الدين الايوبى فى السور الشرقى بين الباب المحروق و قلعة الجبل. اسمه ينتسب للوزير نجم الدين محمود وزير السلطان سيف الدين ابو بكر ابن الناصر محمد بن قلاوون، كما ينتسب اليه شارع باب الوزير و قرافة باب الوزير. | |||
| باب السر | كان مخصص لدخول و خروج اكابر الامراء و خاصة الدولة زى الوزير و كاتب السر. يعرف دلوقتى باسم الباب الوسطانى. يفصل بين دهليز باب القلعه العمومى البحرى والحوش اللى فيه جامع الناصر محمد بن قلاوون و جامع محمد على باشا. | ||||
| باب الدهيشه | من ابواب قلعة الجبل وسمى كذا نسبة لقاعة الدهيشة التى كانت فى القلعة والتى بناها السلطان الصالح عماد الدين اسماعيل سنة 1344م وسميت «الدهيشه» لأن اللى يشوفها كان يندهش لفخامتها و زخارفها. | ||||
| باب القوس
باب الرماحين |
|||||
| باب الوداع | يقال أنه باب من أبواب القاهرة القديمة المسورة كان يفتح على مدينة الموتي، وتانيين يقولون انه مافيش أى آثار لباب فى تلك المنطقة و أنه مجرد أسم الطريق اللى كان يسير فيه المشيعيون الى الدار الآخرة.الكتير من الشوارع الفرعية تفتح فيه مملوءة بالسكن الشعبى أو بالمدافن. | ||||
| أبواب القصر الشرقي | |||||
| باب العيد | الدوله الفاطميه | جوهر الصقلى | هو واحد من أبواب القصر الشرقى التسعة وسمى باب العيد لأن الخليفة كان يخرج منه فى يومى العيد الى المصلى اللى كان بره باب النصر وموضعه اليوم بشارع قصر الشوك.[1] | ||
| باب الزمرد | الدوله الفاطميه | جوهر الصقلى | هو واحد من أبواب القصر الشرقى التسعة و كان يخرج منه الخليفة لما يقصد التوجه لشاطئ النيل وموقعه اليوم مدخل حارة القاضى تجاه جامع الملك الكامل بشارع بين القصرين.[1] | ||
| باب الذهب | الدوله الفاطميه | جوهر الصقلى | هو واحد من أبواب القصر الشرقى التسعة و كانت تدخل منه المواكب ورجال الدولة و كان تجاه البيمارستان المنصورى.[1] | ||
| باب الزهومة | الدوله الفاطميه | جوهر الصقلى | هو واحد من أبواب القصر الشرقى التسعة وسمى باب الزهومة لأنه كان باب مطابخ القصر وتمر فيه اللحوم وحوائج الطعام فتنبعث منه رائحة اللحم.[1] | ||
| باب قصر الشوك | الدولة الفاطمية | جوهر الصقلى | هو واحد من أبواب القصر الشرقى التسعة وسمى باب قصر الشوك لأنه كان يوصل الى قصر الشوك.[1] | ||
شوف
- شوارع وميادين القاهره القديمه
- بيمارستانات القاهره القديمه
- خانقاوات القاهره القديمه
- مدارس القاهره القديمه
- مساجد القاهره القديمه
- وكالات القاهره القديمه
- حمامات القاهره التاريخيه
- قصور وبيوت القاهره القديمه
- ابواب القاهره
المراجع
- طارق المري، "شارع المعز لدين الله - الشارع الأعظم"، 4 أجزاء.
- المقريزى : المواعظ و الاعتبار بذكر الخطط و الاثار، مطبعة الادب، القاهرة 1968.لاتى ىالان
- حسن الرزاز ، عواصم مصر ، دار الشعب، القاهرة 1995
